Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς
Το Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς περιέχει μια από τις πλουσιότερες συλλογές βυζαντινών και μεταβυζαντινών εικόνων στην Ελλάδα. Εκτίθεται σε μουσειακό χώρο του Υπουργείου Πολιτισμού. Η συλλογή του μουσείου αποτελείται από φορητές εικόνες από βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς ναούς της πόλης της Καστοριάς. Αποτοιχισμένες αγιογραφίες, αποσπασμένα παλαιοχριστιανικά ψηφιδωτά της Διοκλητανούπολης. Αρχιτεκτονικά μέλη από τα πρωτοχριστιανικά χρόνια μέχρι την Οθωμανοκρατία, εκκλησιαστικά κειμήλια και ξυλόγλυπτα, ευρήματα από ανασκαφές από διάφορες ιστορικές περιόδους.
Ιστορικό
Οι βυζαντινοί και μεταβυζαντινοί ναοί στην περιφερειακή ενότητα Καστοριάς υπολογίζονται σε 80. Από αυτούς οι 26 ανάγονται από την βυζαντινή περίοδο. Η έκταση των αγιογραφιών των ναών υπολογίζεται σε 3.000 τετραγωνικά μέτρα αγιογραφιών. Η διακόσμηση των ναών συμπληρώνεται από τον ξυλόγλυπτο διάκοσμο και τις φορητές εικόνες. Οι φορητές εικόνες καλύπτουν όλες τις περιόδους εξέλιξης της βυζαντινής τέχνης και μαρτυρούν τις επιρροές και τις τεχνοτροπίες της κάθε σχολής βυζαντινής τέχνης και καθενός καλλιτέχνη αγιογράφου. Οι εικόνες αυτές και ο ξύλινος διάκοσμος διασώθηκαν από τις έκρυθμες περιόδους κατά την διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, των επιδρομών βορείων λαών, της Οθωμανοκρατίας, κατά την διάρκεια των εθνικών ανταγωνισμών και των μεγάλων πολέμων των αρχών του 20ου αιώνα. Περίπου 1.500 εικόνες φυλάσσονται σε ναούς και μουσεία της περιοχής της Καστοριάς.
Η ανάγκη ίδρυσης ενός μουσείου που θα περικλείει στοιχεία γύρω από την τέχνη και την αρχιτεκτονική των βυζαντινών και μεσαιωνικών κτηρίων της πόλης της Καστοριάς ήταν επιτακτική. Ιδιαιτέρως για την ανάδειξη και την συντήρηση του αρχαιολογικού πλούτου που προέρχεται από την μεσαιωνική ιστορία της περιοχής. Οι πολυάριθμοι βυζαντινοί και μεταβυζαντινοί ναοί μπορεί να ήταν μικροί σε έκταση και λιτοί σε εσωτερικό διάκοσμο, αλλά ήταν πλούσιοι σε αγιογραφίες και φορητές εικόνες. Οι ναοί αυτοί, ιδιαίτερα στην πόλη της Καστοριάς, κτίζονταν σε προαύλια πλούσιων αρχοντικών σπιτιών και έφεραν το όνομα του κτήτορά τους, ονομασίες που διατηρούνται στις μέρες μας και δίνουν συχνά το όνομά τους σε συνοικίες της πόλης.
Σήμερα στο Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς φυλάσσονται περίπου 550 εικόνες.